رایانش ابری یکی از مفاهیم کلیدی در عصر فناوری اطلاعات به شمار میآید که از طریق آن، ارائهدهندگان خدمات میتوانند منابع پردازشی، فضای ذخیرهسازی و نرمافزارها را به صورت برخط در اختیار کاربران قرار دهند. مهمترین ویژگی رایانش ابری، دسترسی سریع و مقیاسپذیری بالای آن است که باعث میشود افراد و سازمانها بتوانند بدون نیاز به زیرساختهای سختافزاری گسترده، کسبوکارهای خود را گسترش دهند. پیش از ظهور رایانش ابری، داشتن سرورها و تجهیزات داخلی هزینهبر بود و نگهداری از آنها نیز زمان زیادی را میطلبید. اما اکنون با استفاده از خدمات ابری، شرکتها قادرند با پرداخت هزینه بر اساس میزان مصرف از امکانات متنوع و بهروز بهرهمند شوند. در این مقاله، به بررسی مفاهیم اولیه رایانش ابری و اهمیت آن در دنیای امروز خواهیم پرداخت.
رایانش ابری در اصل بر پایه تقسیمبندی و بهاشتراکگذاری منابع استوار است و در واقع ایدههای قدیمیتر پردازش توزیعشده را به شکلی مدرن بازآفرینی میکند. این مفهوم در طول زمان تکامل یافته است تا بتواند نیازهای رو به رشد سازمانهای مدرن را پوشش دهد. پیشرفتهای صورت گرفته در حوزه شبکههای پرسرعت و سرورهای قدرتمند، امکان ارائه سرویسهایی گسترده را فراهم آورده است. از نظر تاریخی، شرکتهای بزرگی مانند آمازون و مایکروسافت نقش مهمی در شکلگیری و پذیرش جهانی رایانش ابری ایفا کردهاند. امروزه اکثر سازمانهای بزرگ و حتی بسیاری از استارتآپها، برای رقابت در بازار و صرفهجویی در هزینهها، به سوی استفاده از خدمات ابری روی آوردهاند.
انواع رایانش ابری معمولاً در سه دسته عمومی، خصوصی و هیبریدی طبقهبندی میشوند که هر کدام کاربردها و مزایای خاص خود را دارند. در رایانش ابری عمومی، مانند خدمات ارائهشده توسط آمازون وب سرویسز (AWS) و مایکروسافت آژور، منابع و خدمات به صورت گسترده در دسترس عموم قرار میگیرد و هزینه کمتری نیز دارد. در مقابل، رایانش ابری خصوصی بیشتر برای سازمانهایی مناسب است که نیازمند کنترل دقیقتر بر دادهها و زیرساختهای خود هستند. نوع هیبریدی نیز ترکیبی از مدلهای عمومی و خصوصی محسوب میشود و سازمانها میتوانند بر اساس نیاز، از مزایای هر دو بخش استفاده کنند. انتخاب هر یک از این مدلها بسته به عوامل مختلفی مانند مقیاس کسبوکار، نوع دادهها و اهمیت امنیت اطلاعات صورت میگیرد.
علاوه بر تقسیمبندی بر اساس نوع ابر، میتوان خدمات رایانش ابری را از نظر سطح سرویس ارائهشده نیز به سه گروه اصلی زیرساخت بهعنوان سرویس (IaaS)، سکوی کار بهعنوان سرویس (PaaS) و نرمافزار بهعنوان سرویس (SaaS) تقسیم نمود. در IaaS، ارائهدهنده زیرساختهای مجازی از جمله سرورها و فضای ذخیرهسازی را در اختیار کاربران قرار میدهد تا آنها سیستمعامل و نرمافزارهای دلخواه خود را روی آن راهاندازی کنند. در PaaS، کاربران به بستری کاملاً آماده برای توسعه و اجرای نرمافزار دسترسی دارند و نیازی به مدیریت سختافزار و زیرساخت ندارند. مدل SaaS نیز نرمافزارهای آماده را از طریق اینترنت در اختیار کاربران قرار میدهد؛ برای مثال سرویسهای ایمیل، مدیریت پروژه یا نرمافزارهای CRM.
از مهمترین مزایای رایانش ابری میتوان به کاهش هزینههای زیرساختی، انعطافپذیری در افزایش یا کاهش منابع و دسترسی سریع به آخرین نسخه نرمافزارها اشاره کرد. با این حال، نگرانیهای امنیتی همواره دغدغهای اساسی در این حوزه بوده است. بسیاری از سازمانها به دلیل حساسیت دادههای خود، در انتخاب ارائهدهنده ابری وسواس به خرج میدهند و به دنبال ضمانتهای امنیتی و قراردادهای سطح خدمت (SLA) مطمئن هستند. علاوه بر این، موضوعاتی چون پایداری سرویس و امکان قطعی دسترسی به آن نیز در مقاطع مختلف مطرح میشوند. هرچند ارائهدهندگان ابری پیوسته در تلاش برای بهبود قابلیت اطمینان سرویسهای خود هستند، اما همچنان داشتن یک برنامه پشتیبان و مدیریت بحران برای سازمانها ضروری به نظر میرسد.
در نتیجه، رایانش ابری با فراهم آوردن راهکارهایی انعطافپذیر و مقرونبهصرفه، توانسته است بسیاری از محدودیتهای زیرساختی و سختافزاری سنتی را برطرف سازد و فرصتهای نوینی را برای کسبوکارها ایجاد کند. با توجه به رشد روزافزون فناوریهای مرتبط با اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و تحلیل دادههای کلان، اهمیت برخورداری از زیرساختی قابل اطمینان و مقیاسپذیر بیشتر احساس میشود. از این رو، بهرهگیری از خدمات ابری برای بسیاری از سازمانها دیگر یک انتخاب نیست، بلکه در مواردی یک ضرورت است. در عین حال، مسائل امنیتی، حریم خصوصی و رعایت مقررات محلی قبل از هرگونه انتقال دادهها به ابر باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند. آشنایی با مفاهیم اولیه رایانش ابری، گامی مهم در جهت تصمیمگیری صحیح و بهرهوری بالاتر در دنیای دیجیتال امروز به شمار میآید.